Dieta, a stwardnienie rozsiane
Choroba przebiega w sposób bardzo zróżnicowany. Jej objawy mogą obejmować zaburzenia widzenia, zaburzenia czucia, niesprawność ruchową , ogólne osłabienie oraz zmęczenie. Pojawiają się także zaburzenia życia emocjonalnego, seksualnego,społecznego, rodzinnego i zawodowego.
O SM wiadomo coraz więcej, jednak ciągle nie są znane konkretne przyczyny choroby. Znane są jednak czynniki, które z dużym prawdopodobieństwem mają wpływ na rozwój schorzenia. Liczne dowody wskazują, że duży wpływ na występowanie SM ma szerokość geograficzna, ekspozycja na światło i witamina D. Sugeruje się również że, zanieczyszczenia środowiska, palenia papierosów oraz niewłaściwa dieta przyczyniają się do rozwoju omawianego schorzenia.
Rodzaj spożywanych składników odżywczych jest uznawany za jeden z czynników, modyfikujących przebieg tej choroby. Prawidłowe żywienie może łagodzić przebieg choroby oraz łagodzić i normalizować towarzyszące jej dolegliwości. Zaostrzenie objawów SM jest powiązane z takimi składnikami diety, jak: nadmiar nasyconych kwasów tłuszczowych (SFA, saturated fatty acids) — głównie pochodzenia zwierzęcego, niedobór wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA, polyunturated fatty acids) — małe spożycie tłuszczu roślinnego oraz tłustych ryb morskich, niedobór witamin D oraz B12, kwasu foliowego, substancji o właściwościach przeciw utleniających oraz mikroelementów (szczególnie cynku, selenu i miedzi). Celem diety jest poprawa ogólnego stanu zdrowia, łagodzenie współistniejących objawów (m.in. stanów zapalnych, zaparć, zaburzeń ze strony układu moczowego, zmęczenia), poprawa efektywności leczenia oraz zapobieganie niedoborom substancji odżywczych.
Dobór tłuszczów odpowiedniego pochodzenia w leczeniu chorych na SM.
Badania wykazują że, spośród wszystkich składników pożywienia to tłuszcze prawdopodobnie wykazują największy wpływ na rozwój i przebieg stwardnienia rozsianego. Odnotowuję się bezpośrednią korelację między nadmiernym spożyciem nasyconych kwasów tłuszczowych a większą zapadalnością na chorobę SM. Przyjmuję się że korzystna jest dieta z ograniczeniem nasyconych kwasów tłuszczowych pochodzenia zwierzęcego i zastąpienie ich jednonienasyconymi kwasami tłuszczowymi których bogatym źródłem są orzechy oraz wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi w które bogate są oleje roślinne oraz tłuste ryby morskie. Badania wykazują, że w regionach, w których przeważa spożycie oliwy z oliwek, SM występuje rzadziej niż tam, gdzie najpopularniejszym tłuszczem jest masło lub inny tłuszcz zwierzęcy. W innych badaniach udowodniono związek między dużym spożyciem mięsa i mleka oraz niską podażą ryb a częstością występowania SM. Udowodniono również korzystny wpływ spożycia kwasów eikozapentoenowego (EPA) i dokozaheksaenowego (DHA) w które bogate są tłuszcze ryb morskich. Są niezbędne do prawidłowego rozwoju organizmu i właściwego funkcjonowania mózgu oraz siatkówki oka.
Witamina D
W Polsce obserwuje się częste występowanie niedoborów witaminy D u osób ze wszystkich grup wiekowych, czego następstwem jest rozwój wielu chorób. Badania wykazały iż, niedobór witaminy D we krwi oraz jej niska podaż z dietą dodatnie wpływa na rozwój SM. Badacze sugerują, że odpowiednia podaż tej witaminy z dietą może hamować demineralizację nerwów. Badania wykazały również, że suplementacja wit. D wraz z wapniem przez 48 tygodni obniżyły częstość zaostrzeń SM o 27% w porównaniu do początków badania. Uważa się , że zwiększona ekspozycja na światło słoneczne pod wpływem którego dochodzi do syntezy witaminy D3 w skórze prowadzi do prewencji choroby stwardnienia rozsianego. U ludności z rejonów w których ekspozycja na światło słoneczne jest wysoka obserwuje się znacznie niższy odsetek zachorowań na SM.
Rola przeciwutleniaczy
W organizmie człowieka pod wpływem stanów zapalnych powstają aktywne chemicznie formy tlenu (ROS, reactive oxygen species) potocznie nazywane wolnymi rodnikami. Zarówno mózg, jak i rdzeń kręgowy wykazują dużą wrażliwość na tak zwany stres oksydacyjny powodowany przez nadmiar wolnych rodników. Wolne rodniki są dezaktywowane przez przeciwutleniacze. Dlatego bardzo ważne jest dostarczenie tym narządom odpowiedniej ilości antyoksydantów, ich dodatkowym źródłem może być właściwie zbilansowana dieta która będzie niezwykle istotna przy tego typu schorzeniach. Do przeciwutleniaczy zalicza się między innymi witaminy C i E oraz karotenoidy i flawonoidy.
Witamina B12 i kwas foliowy
Witamina B12 i foliany są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układów: krwiotwórczego, nerwowego oraz metabolizmu metioniny. Objawami ich niedoboru jest anemia megaloblastyczna oraz zaburzenia funkcji układu nerwowego związane z demielinizacją mózgu i nerwów obwodowych. Niedobór tych witamin powoduje także podwyższone stężenie homocysteiny, pośredniego produktu zaburzonej przemiany metioniny do cysteiny. Badacze sugeują iż, podwyższone stężenie homocysteiny może mieć dodatnią korelację z ryzykiem wystąpnienia SM.
Rola mikroelementów
Cynk bierze udział wprzemianach białek, tłuszczów i węglowodanów, a także przemianach energetycznych. Jest niezbędny do działania wielu hormonów oraz odgrywa istotną rolę wprocesach odpornościowych organizmu. Miedź oraz selen są bardzo ważnymi składnikami enzymów które biorą udział w rozkładzie wolnych rodników, chronią błony komórkowe przed uszkodzeniami, są istotnymi czynnikami układu odpornościowego oraz chronią organizm przed stresem oksydacyjnym. Głównymi źródłem tych mikroelementów są produkty pochodzenia zwierzęcego dlatego bardzo ważne jest aby całkowicie nie wyłączać tych produktów z diety pacienta.
Podsumowanie
Wyniki licznych badań wskazują, że istnieje wiele powiązanych ze sobą czynników genetycznych i środowiskowych sprzyjających powstawaniu SM. Obecnie coraz większą uwagę zwraca się na nieprawidłową dietę, którą także jest uznawana za jeden z czynników sprzyjających powstawaniu tej choroby oraz modyfikujących jej naturalny przebieg.
Dieta jest dodatkowym, indywidualnie dobieranym, sposobem wspierania leczenia farmakologicznego. Jej skuteczność w dużej mierze zależy od indywidualnych uwarunkowań wynikających z różnorodności zaburzeń, ich etiologii, stopnia nasilenia, ogólnego stanu zdrowia chorych, ale również występowania zaburzeń towarzyszących. Podstawą doboru diety powinny być wyniki badań, a samo jej stosowanie — podlegać kontroli lekarza i dietetyka.
Autor artykułu: praktykant Marek Przybyłowski
Piśmiennictwo:
1. Marta Dąbrowska-Bender, Dagmara Mirowska-Guzel.:Żywienie chorych na stwardnienie rozsiane — przegląd piśmiennictwa. 2015;1, 3, 136–151
2. Klaudia Konikowska, Bożena Regulska-Ilow.: Rola diety w stwardnieniu rozsianym. 2014; 68:325
3. Katarzyna Rosiak, Paweł Zagożdżon.:Czynniki środowiskowe w epidemiologii stwardnienia rozsianego. 2012, 93(4): 627-631
4. Medea Kfoczyńska, Alicja Kucharska, Beata Sińska.: Rola witaminy D w stwardnieniu rozsianym. 2015; 69: 440-446
5. Zdzisław Maciejek.: Postępowanie w specjalnychsytuacjach życiowych chorychna stwardnienie rozsiane. 2008, tom 4, supl. A
6. Mirosława Gałęcka.: Dieta w chorobach autoimmunologicznych. 2017
7. Paolo Riccio, Rocco Rossano. :Nutrition Facts in Multiple Sclerosis. 2015 Jan-Feb; 7(1)