Nadciśnienie tętnicze
120–129/80–84 mm Hg to wartości ciśnienia uznawane za prawidłowe według aktualnej klasyfikacji ciśnienia tętniczego. Choroba rozpoznawana jest, gdy średnie wartości ciśnienia tętniczego (z minimum 2 pomiary w ciągu 2 różnych wizyt w gabinecie lekarskim) wynoszą równo bądź więcej niż 140 mmHg (skurczowe ciśnienie) i/lub 90 mmHg (rozkurczowe ciśnienie).
Nadciśnienie tętnicze można podzielić na pierwotne i wtórne. U przeważającej ilości pacjentów (ok. 90%) występuje nadciśnienie pierwotne (samoistne). Jego przyczyna jestzłożona – swój udział w rozwoju choroby mają geny, środowisko, stres oraz dieta i styl życia. Zaledwie u 5-10% pacjentów z nadciśnieniem rozpoznaje się nadciśnienia wtórne (objawowe). Wówczas podwyższone ciśnienie tętnicze jest objawem innej choroby np. choroby nerek, tarczycy czy dużych tętnic. W takim przypadku możliwe jest wykrycie i usunięcie przyczyny, trwale normując ciśnienie krwi.
Do niemodyfikowalnych czynników ryzyka należą: płeć męska, wiek (dla mężczyzn => 55 lat; dla kobiet => 65 lat), przedwczesna menopauza, przedwczesna choroba układu krążenia w wywiadzie rodzinnym (mężczyźni < 55 r.ż.; kobiety < 65 r.ż.), nadciśnienie rozpoznane w młodym wieku u rodziców lub w wywiadzie rodzinnym. Zaś do modyfikowalnych czynników zalicza się: palenie tytoniu (aktywne lub w przeszłości), hipercholesterolemia, hiperurykemia, nadwaga i otyłość, siedzący tryb życia, czynniki psychospołeczne i socjoekonomiczne, spoczynkowa akcja serca > 80/min. Przez długi czas choroba nie powoduje dolegliwości – czasem może powodować niespecyficzne objawy takir jak: ból głowy, zaburzenia snu czy męczliwość. Rozwija się latami, finalnie prowadząc do niekorzystnych zmian w sercu (zawał lub niewydolność), mózgu (udar) naczyniach krwionośnych i nerkach, a także do tzw. powikłań narządowych nadciśnienia tętniczego.
Głównym celem terapeutycznym w przypadku nadciśnienia tętniczego jest zmniejszenie śmiertelności oraz globalnego ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych i nerkowych. Leczenie powinno prowadzić do obniżenia ciśnienia tętniczego do wartości uznanych za docelowe u osób z nadciśnieniem tętniczym lub możliwie do jak najbardziej zbliżonych. Pierwszą, niezbędną częścią terapii jest postępowanie niefarmakologiczne, które powinno zostać zlecone już podczas pierwszej wizyty lekarskiej u wszystkich chorych z podejrzeniem nadciśnienia tętniczego (również u osób z wysokim prawidłowym ciśnieniem tj. 130-139 mmHg/85-89 mmHg). Leczenie niefarmakologiczne polega na modyfikacji stylu życia obejmujące zmniejszenie masy ciała (w przypadku nadwagi lub otyłości), stosowanie odpowiedniej diety przy chorobach serca np. diety DASH, zmniejszenie spożycia soli przy zwiększonym spożyciu potasu, ograniczeniu alkoholu, zaprzestania palenia papierosów, zwiększeniu aktywności fizycznej. Zlecone przez lekarza leczenie farmakologiczne nie zwalnia pacjenta z kontynuowania postępowania niefarmakologicznego.
Zalecenia dietetyczne w nadciśnieniu tętniczym:
- ograniczenie spożycia soli do 5 g/dobę – należy pamiętać, że źródłem soli jest nie tylko ta dodawana do potraw, ale również wiele produktów m.in. pieczywo, ser żółty, wędliny, konserwy, wędzone ryby czy przekąski,
- zwiększenie spożycia potasu – obecny jest głównie w warzywach, owocach i ziemniakach,
- ograniczenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych – czerwone mięso zastępować chudym drobiem, rybami lub roślinami strączkowymi, wybierać niskotłuszczowy nabiał,
- zwiększenie spożycia nienasyconych kwasów tłuszczowych obecnych w oleju rzepakowym, oliwie z oliwek, rybach i orzechach,
- zwiększenie spożycia niskotłuszczowego (do 2% tłuszczu) nabiału ze względu na dużą zawartość białka i wapnia,
- spożywać 4-5 porcji warzyw każdego dnia (1 porcja = 1 szklanka warzyw liściastych/pół szklanki warzyw gotowanych) i 2-3 porcje owoców (1 porcja = 1 średnie jabłko, gruszka, pomarańcza lub ¼ szklanki owoców suszonych),
- ograniczenie spożycia alkoholu do maksymalnie:
a. 20-30 g etanolu/dzień dla mężczyzn, lecz nie więcej niż 140 g/tydzień,
b. 10-20 g etanolu/dzień dla kobiet, lecz nie więcej niż 80 g/tydzień, - zaprzestanie palenia papierosów i zwiększenie aktywności fizycznej.
Artykuł opracowany przez praktykantkę Patrycję Szulc
Źródła:
- Tykarski, A., Widecka, K., & Narkiewicz, K. (2019). Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym—2019 rok Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego. Próba komentarza na temat zmian i ich zasadności. Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce, 5(2), 99-152.
- Wnęk, D. (2022). Dieta w nadciśnieniu tętniczym - dostęp: 07.05.2023 r.
- Wiercińska, M. (2022) Nadciśnienie tętnicze: przyczyny, objawy i leczenie - dostęp: 07.05.2023 r.
- Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. Nadciśnienie tętnicze – zalecenia i jadłospis do pobrania.
