Niedokrwistość
Jakie są objawy niedokrwistości? Ogólnie obraz kliniczny zależy od postaci niedokrwistości, lecz można wyróżnić wspólne objawy, takie jak łatwa męczliwość, duszność wysiłkowa, bóle i zawroty głowy, zaburzenia koncentracji, bladość skóry i błon śluzowych. Lekarz rozpoznaje niedokrwistość na podstawie wywiadu oraz wyników badania morfologicznego krwi. Ważne jest przede wszystkim stężenie hemoglobiny, hematokryt, średnia objętość erytrocytów, średnie stężenie hemoglobiny w krwince. Już na podstawie tych wyników, lekarz może zlecić oznaczenie poziomu żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego w surowicy krwi.
Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest typowym schorzeniem występującym w codziennej praktyce klinicznej. To schorzenie ma szczególny wpływ na organizm w przypadku dzieci, kobiet ciężarnych oraz kobiet w wieku prokreacyjnym z racji tego, że mają one większe zapotrzebowanie na żelazo. Przyczyny występowania niedokrwistości mogą być różne, lecz w tym artykule skupimy się na niedoborach żywieniowych. W tym przypadku celem leczenia jest uzupełnienie zapasów żelaza i osiągniecie prawidłowego stężenia hemoglobiny we krwi. Lekarz może zlecić preparaty żelaza, lecz najpierw można zadziałać żywieniem wzbogaconym w produkty zawierające żelazo.
W pożywieniu żelazo występują w dwóch formach - hemowej i niehemowej. Żelazo hemowe występuje w produktach pochodzenia zwierzęcego i cechuje się dobrą absorpcją (ok.20%). Natomiast żelazo niehemowe występuje w produktach pochodzenia roślinnego. Wchłanianie tej postaci żelaza zależy od wielu czynników i ogólnie wynosi od 1 do 5%. Absorpcję zwiększa witamina C, niektóre aminokwasy oraz zjawisko zwane “meat factor” (obecność produktów pochodzenia zwierzęcego). Dobrym źródłem żelaza są: mięso, podroby, ryby, owoce morza, jaja. Z produktów pochodzenia roślinnego dużą zawartością żelaza cechują się nasiona roślin strączkowych, ciemne pieczywo, otręby, komosa ryżowa, natka pietruszki, pestki dyni.
Podsumowując, układając jadłospis uwzględniający niezbędną ilość żelaza należy pamiętać o włączeniu składników wspomagających jego wchłanianie (witamina C, kwasy organiczne, tj.: mlekowy, cytrynowy, które są zawarte w produktach kiszonych lub chlebie na zakwasie oraz niektóre aminokwasy (cysteina, lizyna, histydyna). Należy pamiętać o ograniczeniu składników hamujących wchłanianie żelaza (jony wapnia, fityniany, szczawiany, taniny, polifenole). Dieta w niedokrwistości musi odpowiadać wszystkim zasadom racjonalnego żywienia, czyli ma dostarczać niezbędnej ilości energii, białka, tłuszczów, węglowodanów, witamin i składników mineralnych. Przede wszystkim należy spożywać więcej produktów pochodzenia zwierzęcego zawierających żelazo hemowe (mięso, podroby, wędliny, jaja), nasion roślin strączkowych, uwzględnić owoce i warzywa bogate w witaminę C, ograniczyć picie herbaty i kawy oraz ograniczyć spożywanie produktów nabiałowych bogatych w wapń razem z posiłkiem bogatym w żelazo.
Bibliografia:
- Camaschella C. 2015. Iron-Deficiency Anemia. The New England Journal of Medicine, 372 (19):1832-1843.
- Dmoszyńska A. (red.) 2011. Wielka Interna. Hematologia. Medical Tribune Polska, wydanie I, Warszawa.
- Gawęcki J. (red.) 2012. Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa.
- Gowin E., Horst-Sikorska W. 2010. Żelazne zapasy – komu w XXI wieku grozi niedobór żelaza? Farmacja Współczesna, 3:139-146.
- Kunachowicz H., Przygoda B., Nadolna I., Iwanow K. 2017. Tabele składu wartości odżywczej żywności. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
- Lipiński P., Starzyński R.R., Styś A., Staroń R., Gajowiak A. 2014. Niedokrwistość na tle niedoboru żelaza. Kosmos, Problemy nauk biologicznych, 63 (3): 373-379.