Marskość wątroby
Istnieje wiele przyczyn marskości wątroby. Najczęściej jest ona spowodowana nadmiernym spożywaniem alkoholu, a także zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu B i C. Do innych chorób mogących prowadzić do marskości należą: autoimmunologiczne zapalenia wątroby, stłuszczenie wątroby, niedożywienie, choroby dróg żółciowych czy choroby metaboliczne (np. hemochromatoza, choroba Wilsona i inne).
Zniszczenie hepatocytów (komórek wątroby) powoduje zaburzenie jej prawidłowego funkcjonowania. Marskości towarzyszy także nadciśnienie wrotne, wywołane zaburzeniem przepływu krwi przez chory narząd. Choroba może dawać bardzo różne objawy, często niekojarzone z chorobami wątroby, może również przebiegać bezobjawowo. Najczęściej obserwowane dolegliwości to:
- osłabienie i męczliwość,
- utrata łaknienia,
- wzdęcia,
- nudności i wymioty,
- zaparcia lub biegunki,
- niestrawność po spożyciu pokarmów tłustych,
- świąd skóry,
- żółte zabarwienie skóry,
- obrzęki wokół kostek,
- wodobrzusze.
Mogą wystąpić także zaburzenia neurologiczne (np. zmiany nastroju), jeśli dojdzie do encefalopatii wątrobowej.
Marskość wątroby leczy się żywieniowo, farmakologicznie oraz chirurgicznie. Jednak przede wszystkim należy wyeliminować czynnik powodujący niszczenie hepatocytów (np. alkohol, zakażenie wirusem wątroby typu B). Do wdrożenia odpowiedniej terapii żywieniowej konieczna jest ocena stanu odżywienia pacjenta, bowiem często pacjenci z marskością wątroby są niedożywieni, a jest to przyczyną zwiększonej umieralności tej grupy chorych.
Dieta w marskości wątroby powinna pokrywać zapotrzebowanie na wszystkie składniki pokarmowe. Należy zadbać o to, aby była urozmaicona, atrakcyjna dla chorego i uwzględniała jego preferencje, bowiem gdy pacjent chętnie je posiłki, zmniejsza się ryzyko wystąpienia niedożywienia. Chory powinien jeść około 4-6 niezbyt obfitych posiłków ciągu dnia. Krótkie odstępy między posiłkami wpływają korzystnie na poprawę bilansu energetycznego. Techniki kulinarne dozwolone przy przygotowywaniu potraw to gotowanie w wodzie lub na parze, duszenie bez wcześniejszego obsmażania, pieczenie w folii. Nie zaleca się smażenia i tradycyjnego pieczenia.
Warto zwrócić uwagę na podaż węglowodanów w diecie chorego, ponieważ w marskości wątroby występuje upośledzona ich tolerancja, wynikająca z oporności na insulinę i glukagon. Należy kontrolować glikemię poposiłkową i unikać produktów bogatych w węglowodany łatwoprzyswajalne (słodycze, cukier, pszenne pieczywo, ziemniaki, kluski, białe makarony, ryż). Również tłuszcze spożywane przez chorego powinny być odpowiedniej jakości – zaleca się śmietankę, mleko, masło, olej rzepakowy i oliwę z oliwek, natomiast przeciwwskazane są smalec, słonina i łój. Pacjentom cierpiącym na marskość wątroby zaleca się całkowite wykluczenie alkoholu, kawy, mocnej herbaty, kakao, ostrych przypraw, potraw wzdymających (warzyw kapustnych, cebulowych, roślin strączkowych).
Wśród pacjentów z marskością wątroby obserwuje się niedobory witamin, najczęściej witaminy B1. Jej dobrym źródłem będą orzechy, pełnoziarniste zboża, grube kasze (np. gryczana). Często występuje także deficyt cynku i selenu, tutaj również pomocne w uzupełnianiu niedoborów będą orzechy, a także ryby i mięso.
Piśmiennictwo:
- Kasińska E., Jarosz M.: Marskość wątroby. W: Praktyczny podręcznik dietetyki. Pod red. Jarosz M., Warszawa 2010.
- Marskość wątroby