Choroby neurodegeneracyjne mózgu - Alzheimer i Parkinson
W chorobie Alzheimera dochodzi do uszkodzenia kory mózgu w wyniku odkładania się złogów beta-amyloidu. Narażone na tę chorobę są osoby, u których występowała ona w rodzinie. Poza tym częściej występuje u kobiet, osób z niższym wykształceniem, chorujących na cukrzycę, u osób palących papierosy, żyjących w stresie, nieprawidłowo się odżywiających. Postawienie diagnozy następuje po wykonaniu tomografii mózgu lub rezonansu magnetycznego i uwidocznienie w mózgu blaszek beta-amyloidu.
Rozwój choroby jest powolny, z początku występują zaburzenia w zapamiętywaniu nowych informacji, problemy ze skupieniem uwagi, koncentracją, zaburzenia nastroju, czasem osobowości, prowadzące nawet do depresji. Wraz z postępem choroby dołączają problemy z mową, zaburzenia zachowania (czasem zachowania agresywne), orientacji w przestrzeni, trudności w rozpoznawaniu bliskich, problemy ze snem. W zaawansowanym stadium chorzy wymagają stałej opieki i pomocy przy niemalże każdej czynności – ubieraniu się, przygotowaniu posiłków, jedzeniu, korzystaniu z toalety.
Żywienie chorych na Alzheimera wymaga dostosowania formy posiłków do możliwości chorego (np. jeśli pacjent ma trudności z połykaniem, należy zmodyfikować konsystencję posiłków). Nawet jeśli chory może samodzielnie przygotować i spożywać posiłki, należy mieć na uwadze fakt, że może zapomnieć o tym czy już spożył posiłek, czy nie. Istotna jest także podaż tłuszczów w diecie. Działanie ochronne dla układu nerwowego mają jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe występujące w oliwie z oliwek, oleju rzepakowym, oleju lnianym oraz tłustych rybach morskich (łosoś, tuńczyk, szprotka, sardynka, śledź, makrela). Natomiast niekorzystnie działają nasycone kwasy tłuszczowe (obecne w tłustym mięsie, tłustych serach, boczku, smalcu, słoninie), ponieważ podnoszą poziom cholesterolu we krwi, a to zwiększa ryzyko odkładania się w mózgu złogów beta-amyloidu. Kolejną ważną kwestią jest odpowiednia podaż witaminy B6, B12 oraz folianów, ponieważ ich niedobory mogą powodować podwyższony poziom homocysteiny, która działa neurotoksycznie. Dlatego też dieta powinna obfitować w orzechy, pestki, nasiona, zielone warzywa oraz chude mięso i nabiał.
Choroba Parkinsona jest spowodowana niszczeniem istoty czarnej w mózgu, co skutkuje spadkiem stężenia dopaminy – neuroprzekaźnika odpowiadającego za przekazywanie impulsów nerwowych koniecznych do poruszania się. Objawy choroby zaczynają być widocznie dopiero po zniszczeniu około 80% istoty czarnej. Choć przyczyna choroby Parkinsona nie jest wciąż jednoznaczna, to obserwuje się, że mogą się do niej przyczyniać predyspozycje genetyczne, zanieczyszczenia środowiska, niewłaściwy sposób żywienia i zły tryb życia, m.in. zbyt duża ilość stresu. Co ciekawe, w przypadku tej choroby palenie papierosów działa protekcyjne, ponieważ nikotyna stymuluje wydzielanie dopaminy. Korzystny efekt wywierają też kawa i herbata – chronią receptory dopaminergiczne przed uszkodzeniem. W chorobie Parkinsona szczególnie ważny jest potencjał antyoksydacyjny diety. Im wyższy, tym mniejsze ryzyko zachorowania. Dlatego też korzystne będzie spożywanie dużych ilości produktów bogatych w antyoksydanty (m.in. owoce jagodowe, cytrusowe, ryby bogate w kwasy omega-3, gorzka czekolada, czerwone wino).
W terapii choroby Parkinsona stosowany jest lek – L-dopamina. Jest to aminokwas, a więc konkuruje z innymi aminokwasami (z białek w diecie) na etapie wchłaniania jelitowego oraz przekraczania bariery krew-mózg. W związku z tym, zaleca się stosowanie diety o ograniczonej podaży białka. Lek zażywany jest rano, dlatego zaleca się, aby śniadanie zawierało jak najmniejsze ilości białka. W ciągu całego dnia należy spożyć do 7g białka we wszystkich posiłkach poza kolacją, natomiast pozostała część zapotrzebowania na białko powinna być spożyta wraz z posiłkiem wieczornym. Poza tym dieta powinna być urozmaicona i zbilansowana.
Piśmiennictwo:
- choroba-parkinsona.info.pl
- Walczak J. A.: Żywienie w chorobie Parkinsona. Warszawa 2007
- Sienkiewicz J.: Poradnik dla osób z chorobą Parkinsona.
- Czerwińska M., Hołowska J.: Choroba Parkinsona w ujęciu żywieniowym. Wszechświat, t.115, nr 4-6/2014
- Charakterystyka, objawy i leczenie choroby Alzheimera