Dieta low FODMAP

Dieta low FODMAP została opracowana przez Uniwersytet Monash w Australii. Polega ona na ograniczeniu podaży łatwo fermentujących węglowodanów i alkoholi cukrowych z pożywieniem. Skrót FODMAP został utworzony od słów Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides, and Polyols, czyli łatwo fermentujące wielocukry, dwucukry, cukry proste i alkohole wielowodorotlenowe.

FODMAPs stanowią naturalny element naszej diety, występują powszechnie w większości produktów spożywczych i ich umiarkowane spożycie nie powinno wywoływać działań niepożądanych u osób zdrowych. Sytuacja zmienia się w przypadku nadmiernego ich spożycia oraz u osób cierpiących na:

- IBS (Zespół Jelita Nadwrażliwego),
- SIBO (Zespół Przerostu Flory Bakteryjnej Jelita Cienkiego),
- Zespół złego wchłaniania,
- nietolerancję laktozy i/lub fruktooligosacharydów,
- gazy, biegunki,
- przewlekłe choroby zapalne jelit, takie jak Choroba Leśniowskiego-Crohna, Zapalenie Jelita Grubego

W efekcie duża część dostarczonych z pożywieniem FODMAPs nie ulega strawieniu i wchłonięciu i wywiera silne działanie osmotyczne, powodując zwiększenie płynnej zawartości jelit. Ze względu na swoje właściwości FODMAPs ulegają szybkiej fermentacji pod wpływem bakterii jelitowych. Podczas procesu fermentacji wytwarzane są duże ilości gazów (wodór, metan, siarczki) oraz inne produkty, które między innymi oddziałują na jelitowy układ nerwowy. Wymienione czynniki poprzez rozciągnięcie jelita, pobudzenie chemoreceptorów, stymulację OUN i nasilenie motoryki jelit prowadzą do wystąpienia dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.

Zmniejszenie podaży FODMAPs polega na wyeliminowaniu lub znacznym ograniczeniu produktów zawierających duże ich ilości, przy jednoczesnym wprowadzeniu do diety zamienników tych produktów o niskiej zawartości FODMAPs. Poniżej kilka przykładów produktów i ich zamienników.

Zboża:
Wysoka zawartość: pszenica zwykła, żyto, jęczmień
Średnia zawartość: pszenica orkisz
Niska zawartość: ryż, proso, owies

Warzywa:
Wysoka zawartość: kalafior, buraki, cebula, rośliny strączkowe
Średnia zawartość: seler naciowy
Niska zawartość: cukinia, pomidor, marchewka

Owoce:
Wysoka zawartość: jabłka, gruszki, śliwki
Średnia zawartość: mango
Niska zawartość: maliny, pomarańcze, ananas

Orzechy, nasiona:
Wysoka zawartość: migdały, nerkowce, pistacje
Średnia zawartość: orzechy laskowe
Niska zawartość: orzechy włoskie, słonecznik, pestki dyni

Nabiał:
Wysoka zawartość: mleko zwykłe i skondensowane, krowie i kozie, twarogi
Średnia zawartość: kwaśna śmietana, ser ricotta
Niska zawartość: mleko bez laktozy, jogurt naturalny, ser mozarella

Mięso, ryby, jaja:
Niska zawartość: wszystkie, pod warunkiem, że nie zawierają dodatku produktów bogatych w FODMAPs

Ograniczenie podaży FODMAPs może z powodzeniem łagodzić objawy Zespołu Jelita Nadwrażliwego, SIBO, Zespołu Złego Wchłaniania, niektórych nietolerancji pokarmowych, a nawet chorób zapalnych jelit (IBD). Stosowanie diety warto skonsultować z dietetykiem lub gastrologiem. Tu jednak trzeba mieć na uwadze fakt, iż nie wszyscy specjaliści znają to postępowanie dietetyczne. Niezbędne informacje można znaleść na stronie https://www.monashfodmap.com/ prowadzonej przez Monash University. Dostępna jest również aplikacja do pobrania na telefon. Mimo iż ograniczenie spożycia FODMAPs wykazuje działanie terapeutyczne w przebiegu zaburzeń funkcjonowania przewodu pokarmowego, należy pamiętać, że FODMAP są ważnym składnikiem diety i nie powinny być eliminowane bez uzasadnionych klinicznie powodów. FODMAPs są częścią prawidłowego, fizjologicznego procesu trawienia: działają jak naturalne środki przeczyszczające, regulują rytm wypróżnień, są źródłem FOS, GOS o właściwościach prebiotycznych promujących wzrost bifidobakterii i hamujących rozwój E. coli, Bacteroides i Clostridium.

Źródła:

Barrett JS, Gearry RB, Muir JG, Irving PM, Rose R, Rosella O, Haines ML, Shepherd SJ, Gibson PR. Dietary poorly absorbed, short-chain carbohydrates increase delivery of water and fermentable substrates to the proximal colon. Aliment Pharmacol Ther. 2010 Apr;31(8):874-82.
Barrett J.S.: Extending our knowledge of fermentable, short chain carbohydrates for managing gastrointestinal symptoms. Nutr Clin Pract 2013; 28: 300 306.
Biesiekierski J.R., Peters S.L, Newnham E.D. i wsp.: No effect of gluten in patients with self reported non celiac gluten sensitivity after dietary reduction on fermentable, poorly absorbed, short chain carbohydrates. Gastroenterology 2013; 145: 320 328.
Gibson PR, Shepherd SJ. Evidence-based dietary management of functional gastrointestinal symptoms: The FODMAP approach. J Gastroenterol Hepatol. 2010 Feb;25(2):252-8.
Halmos EP, Power VA, Shepherd SJ, Gibson PR, Muir JG. A Diet Low in FODMAPs Reduces Symptoms of Irritable Bowel Syndrome. Gastroenterology. 2014 Jan;146(1):67-75.e5.
Jarocka Cyrta E.: Komentarz do artykułu tłumaczonego „Nietolerancje pokarmowe fruktozy, fruktanów i FODMAP”. Gastroenterologia Praktyczna 2014, 2 (23), 29-31.