Nieswoiste choroby zapalne jelit: wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) i choroba Leśniowskiego-Crohna (CD)
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) przebiega z zapaleniem błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy wraz z okrężnicą. Czasem zapalenie prowadzi do powstania owrzodzeń. Choroba występuję najczęściej w krajach wysoko rozwiniętych, na terenach Europy, Ameryki Północnej, natomiast najrzadziej wśród mieszkańców Afryki, Azji i Ameryki Południowej. WZJG zwykle dotyka młodych ludzi, w wieku 20-40 lat. Nie została dotąd poznana jedna, konkretna przyczyna choroby. Uznaje się, że duże znaczenie mają predyspozycje genetyczne, zaburzenia w składzie flory bakteryjnej oraz czynniki immunologiczne (nieprawidłowa reakcja limfocytów). Choroba objawia się biegunką z krwią (w ciężkich przypadkach nawet do 20 wypróżnień na dobę), osłabieniem, spadkiem masy ciała, niedokrwistością. Do rozpoznania choroby konieczne jest wykonanie badania kolonoskopowego. W terapii stosowane są leki mające na celu zmniejszenie stanu zapalnego: sulfasalazyna, glikokortykosteroidy i czasem leki immunosupresyjne.
Choroba Leśniowskiego-Crohna (CD) to przewlekłe schorzenie przebiegające z zapaleniem, które może obejmować wszystkie odcinki przewodu pokarmowego, od jamy ustnej, aż po odbytnicę. Najczęściej zmiany zapalne zlokalizowane są w końcowej części jelita krętego. W ostatnich latach obserwuje się wzrost częstości występowania tej choroby, nie tylko w krajach rozwiniętych (jak w przypadku WZJG), ale również w Azji oraz Europie Środkowo-Wschodniej. Dostrzega się, że częściej chorują przedstawiciele rasy żółtej i białej niż czarnej. Szczyt zachorowań przypada na wiek 15-25lat. Podobnie jak w przypadku wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, również złożona jest etiologia choroby. Duże znaczenie odgrywają predyspozycje genetyczne, właściwości układu immunologicznego oraz czynniki środowiskowe. Szczególną rolę przypisuje się paleniu papierosów, które jest jedną z najważniejszych przyczyn niepowodzeń procesu leczenia i nawrotów zaostrzeń choroby. Choroba objawia się bólami brzucha, brakiem apetytu, biegunkami, niedoborami pokarmowymi związanymi z zaburzeniami wchłaniania (często u pacjentów wykrywa się w badaniu laboratoryjnym niedokrwistość z niedoboru folianów, wit.B12, niedobory wapnia, niedobory białkowe i wiele innych). W celu zdiagnozowania choroby należy wykonać badania endoskopowe: gastroskopię i kolonoskopię. W terapii stosuje się leki przeciwzapalne: metotreksat, leki biologiczne, pochodne kwasu salicylowego, steroidy i wiele innych.
Żywienie w nieswoistych chorobach zapalnych jelit zależy od tego, czy pacjent jest w okresie zaostrzenia, czy w remisji („uśpieniu” choroby). W okresie remisji dieta powinna być taka jak dla osób zdrowych – dobrze zbilansowana, dostarczające wszystkich niezbędnych składników pokarmowych, ze szczególnym uwzględnieniem pierwiastków i witamin, które często są niedoborowe (żelazo, wapń, magnez, witamina D, kwas foliowy, witamina B12). Pacjenci powinni obserwować swoje objawy, prowadzić dzienniczki żywieniowe i wykluczać z diety tylko te produkty, po których dostrzegają pogorszenie swojego stanu. Natomiast w okresie zaostrzenia, należy stosować specjalne zalecenia mające na celu ograniczenie podrażniania „rozognionego” jelita. Przede wszystkim wyklucza się z diety surowe owoce i warzywa, należy je spożywać w formie gotowanej, obranej, przetartej. Nie zaleca się w żadnej postaci warzyw wzdymających, kapustnych i cebulowych. W diecie ogranicza się błonnik poprzez wykluczenie produktów pełnoziarnistych (pieczywa, grubych kasz – np. gryczanej). Jeśli mleko i jego przetwory są źle tolerowane, należy je wykluczyć. Mięso powinno być wybierane chude. Posiłki należy przygotowywać w odpowiedni sposób – gotować w wodzie lub na parze, piec w folii, pergaminie lub naczyniu żaroodpornym. Nie zaleca się smażenia i zapiekania. Z powodu towarzyszących zaostrzeniu biegunek, należy pamiętać o odpowiednim nawodnieniu – należy pić około 2l płynów w ciągu dnia: przede wszystkim wody, ale też słabej herbaty i naparów.
Piśmiennictwo:
- Jarosz M., Kożuch M.: Wrzodziejące zapalenie jelita grubego. W: Praktyczny podręcznik dietetyki. Pod red. Jarosz M., Warszawa 2010
- Jarosz M., Kożuch M.: Choroba Leśniowskiego-Crohna. W: Praktyczny podręcznik dietetyki. Pod red. Jarosz M., Warszawa 2010
- Bartnik W.: Wytyczne postępowania w nieswoistych chorobach zapalnych jelit. Gastroenterol. Pol., 2007, 14, supl. 1, 3-13