Stany zapalne trzustki
Ostre zapalenie trzustki (OZT) przebiega z nagłym uszkodzeniem trzustki, tkanek ją otaczających z towarzyszącą martwicą i obrzękiem. Czasem może prowadzić do powikłań narządowych. Najczęściej jest spowodowane jest nadmiernym spożyciem alkoholu lub kamicą żółciową, badany jest również związek niektórych leków z występowaniem OZT. Do ostrego zapalenia trzustki mogą także prowadzić zaburzenia w odpływie soku trzustkowego, wady rozwojowe trzustki, zabiegi w obrębie dróg żółciowych. Do chorób, które zwiększają ryzyko wystąpienia OZT należą: cukrzyca, hiperlipidemia, hemochromatoza, mocznica, a także zakażenia bakteryjne czy wirusowe. Ostre zapalenie trzustki jest chorobą odwracalną.
Do objawów ostrego zapalenia trzustki zalicza się ból w jamie brzusznej, podniesiony poziom alfa-amylazy w surowicy krwi oraz zmiany w obrębie trzustki w badaniu USG/TK. Sposób leczenia OZT jest zależny od stopnia ciężkości choroby. W łagodnych postaciach najczęściej stosuje się leczenie przeciwbólowe, uzupełnianie niedoboru płynów i elektrolitów oraz ścisłą dietę, a więc zaprzestanie podawania posiłków doustnie przez pierwsze doby, ponieważ obecność pokarmu w jelitach stymuluje wydzielanie enzymów trzustkowych, które będą podrażniać chory narząd. Czas stosowania głodówki jest zależny od stopnia niedożywienia pacjenta, w przypadku pacjenta o znacznie nasilonym katabolizmie należy bardzo ostrożnie stosować taką terapię, gdyż może ona prowadzić do wyniszczenia. W okresie zdrowienia pacjent powinien stosować odpowiedną, łatwostrawną dietę, tak aby stopniowo pobudzać przewód pokarmowy do pracy.
Przewlekłe zapalenie trzustki to choroba w przebiegu której dochodzi do postępującego włóknienia tkanek narządu, a także zaniku tkanki gruczołowej, co prowadzi do upośledzenia produkcji enzymów trzustkowych, a także zaburzenia wydzielania insuliny. Przewlekłe zapalenie trzustki jest najczęściej spowodowane przewlekłą, nadmierną konsumpcją alkoholu. Nie jest uleczalne.
Choroba zwykle objawia się bólem brzucha (bardzo silny, zwykle pojawiający się po spożyciu alkoholu lub tłustych potraw), utratą masy ciała (spowodowaną zaburzeniami wchłaniania związanymi z niedoborem enzymów trawiennych produkowanych przez trzustkę), żółtaczką i cukrzycą. Terapia PZT polega przede wszystkim na wyeliminowaniu przyczyny choroby, a więc najczęściej zastosowanie całkowitej abstynencji od alkoholu. Ponadto stosuje się leczenie zachowawcze – leczenie bólu oraz objawów niewydolności trzustki – cukrzycy i zaburzeń trawienia i wchłaniania.
Bardzo często u tej grupy chorych obserwuje się niedobory masy ciała, dlatego też dieta pacjenta z przewlekłą niewydolnością trzustki powinna być wysokokaloryczna (co najmniej 2500kcal). Należy rozplanować 5-6 posiłków w ciągu dnia. Istotne jest ograniczenie tłuszczu w diecie do 60-80g na dzień, ponieważ bogatotłuszczowe posiłki będą nasilały dolegliwości bólowe. Zwiększa się natomiast udział węglowodanów w diecie oraz białka. U chorych z zaburzeniami wchłaniania stosuje się dodatkowo preparaty enzymów trzustkowych oraz suplementację witaminami A, D, E, K oraz witaminami z grupy B.
Piśmiennictwo:
- Pol K., Jarosz M.: Ostre zapalenie trzustki. W: Praktyczny podręcznik dietetyki. Pod red. Jarosz M. Warszawa 2000
- Jarosz M.: Przewlekłe zapalenie trzustki. W: Praktyczny podręcznik dietetyki. Pod red. Jarosz M. Warszawa 2000
- Dieta w chorobach trzustki